ORZECHOWO

Mijamy ceglaną kapliczkę przy skrzyżowaniu piaszczystych utwardzonych dróg. Przed oczami staje czerwona bryła kościoła. Na tablicy przy wejściu czytamy, że tutaj od 5 do 15 sierpnia 1953 r., miesiąc przed uwięzieniem przez komunistów, przebywał ksiądz Prymas Stefan Wyszyński. Kręcimy się w otoczeniu kościoła. Zrujnowane budynki gospodarcze. W budynku plebanii wybite okna. W pobliżu żadnego śladu wiejskiej zabudowy. Zniknęła duża, sądząc po wielkości świątyni, wieś. Przy drodze pod lasem cmentarz. Niektóre groby zadbane, ze znakami pamięci. Inne zrujnowane, porośnięte trawą i mchem. Są miejsca gdzie pozostały tylko kamienne obramowania albo wzniesienie mogiły. Przewrócone nagrobki. Żeliwne krzyże i napisy zjadła rdza. Hier ruht in Gott. Meine liebe Frau. Unsere geliebte älteste Tochter und Schwester. Unser lieber guter Vater.  Baczewski, Czayka, Karwatzki, Wolter, Schack, Niemierza, Żejewski. Anton, Jakob, Johann, Helene, Martha, Bruno, Elisabeth.

GIETRZWAŁD

Maryjne kapliczki Warmii z różnych stron doprowadzają do Gietrzwałdu. Miejsce zatopione wśród zielonych wzgórz, z przywilejem lokacyjnym kapituły warmińskiej z 1352 roku, leży nad rzeką Giłwą płynącą z Jeziora Wulpińskiego. Kościół istniał tutaj już w początku XIV wieku. Gietrzwałd powstawał na nowo po wojnach polsko-krzyżackich z XVI w. Domy skupione wokół ceglanych budowli sanktuarium. Tutaj w roku 1877 miały miejsce objawienia Matki Bożej. Cisza i spokój. Nic nie wskazuje, że to jest tak ważne miejsce na mapie polskiego Kościoła. Niewiele jest domów nastawionych na przyjmowanie pielgrzymów. Niewielu handlarzy dewocjonaliami. Kilka punktów gastronomicznych. W dole cudowna studzienka. Kilkanaście osób ustawiło się w kolejce po wodę. Wokół kwiaty. Z kamiennego cokołu dobrotliwie patrzy Matka Boża. Z prawej strony aleja grabowa z kapliczkami Drogi Różańcowej. Z lewej strony pod lasem kaplice Drogi Krzyżowej. Za kościelnym ogrodzeniem, poniżej wejścia, pomiędzy drzewami kaplica w miejscu objawień. Kilkanaście ławek pozwala na chwilę modlitewnego odpoczynku. Powyżej groby proboszcza Augusta Weichsela (1830-1909) i Anny Weichsel (1828-1890). Po objawieniach do kościoła Narodzenia NMP przybywało coraz więcej pielgrzymów. Skłaniali głowy przed umieszczonym w neogotyckim ołtarzu obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem pochodzącym z 1505 roku. W 1967 roku Prymas Polski ks. kardynał Stefan Wyszyński z ks. kardynałem Karolem Wojtyłą dokonał koronacji. Papież Paweł VI w 1970 roku nadał świątyni tytuł Bazyliki Mniejszej.

PASŁĘKA

Rzeka Pasłęka wypływa z okolic Olsztynka. Pomiędzy wsiami Gryźliny i Ameryka odnajdziemy Jezioro Pasłęk. Potem kręci się wśród lasów i pagórków. Płynie niedaleko Jeziora Miodówko i miesza swój leniwy nurt z wodami Jeziora Wymój. Różnie przyjmuje się źródła Pasłęki i dlatego różnie mierzy się też jej długość - od blisko 170 kilometrów do ponad 210 kilometrów. Płynie do Zalewu Wiślanego wyznaczając granicę Warmii. To, obok Łyny, główna rzeka dawnej krainy bałtyjskich Prusów. Cały bieg rzeki to rezerwat "Ostoja Bobrów". Zapewne z tego powodu we wsi Wymój nie ma kąpielisk, a jedynie pomosty wychodzące z szuwarów na otwartą wodę.

  Pasłęka przy moście we wsi Wymój. Granica Warmii i Mazur